Historia Zakładu
Historię Zakładu opracował na podstawie dostępnych źródeł publikowanych i archiwalnych prof. dr hab. DARIUSZ TARNAWSKI.
W dniu 24 sierpnia 1945 roku ukazał się Dekret Prezydenta Krajowej Rady Narodowej BOLESŁAWA BIERUTA o przekształceniu Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej na polskie państwowe szkoły akademickie (Dz. U. nr 34, poz. 205, 206 i 207). Uniwersytet Wrocławski został podzielony na wydziały:
1. prawno-administracyjny;
2. humanistyczny;
3. matematyczno-przyrodniczy;
4. lekarski z oddziałem farmaceutycznym;
5. medyczny weterynaryjny;
6. rolnictwa z oddziałem ogrodniczym.
Pierwszym rektorem Uniwersytetu i Politechniki został prof. STANISŁAW KULCZYŃSKI (botanik), który na czele grupy naukowo-kulturalnej przybył do palącego się miasta 9-10 maja 1945 roku. W dniu 15 listopada 1945 roku otwarto Uniwersytet i Politechnikę z 11 wydziałami i 2 oddziałami dla 3000 studentów. Wydział matematyczno-przyrodniczy na innych uczelniach istniejący jako jednostka połączona tutaj organizowano oddzielnie – Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii wspólny dla Uniwersytetu i Politechniki oraz Wydział Nauk Przyrodniczych tylko na Uniwersytecie. W 1951 roku ustała wspólnota Uniwersytetu i Politechniki.
Organizacją Instytutu Zoologicznego, podobnie jak i Wydziału Nauk Przyrodniczych zajął się prof. KAZIMIERZ SEMBRAT, pierwszy dziekan, a także dyrektor Instytutu. Wykłady rozpoczęły się w listopadzie 1945 roku – na Wydział Nauk Przyrodniczych przyjmowano jedynie studentów na I rok studiów. W 1950 roku zatwierdzono Instytut Zoologiczny przez Ministerstwo jako instytut wydziałowy (Wydział Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego) łączącego Katedry Zoologii Ogólnej (kierownik prof. dr KAZIMIERZ SEMBRAT), Systematyki Zwierząt i Zoogeografii (prof. dr JAN NOSKIEWICZ), Anatomii Porównawczej Zwierząt (prof. dr KAZIMIERZ W. SZARSKI), Fizjologii Zwierząt (prof. dr JÓZEF HELLER), Paleozoologii (prof. dr ZBIGNIEW RYZIEWICZ), Antropologii (początkowo prof. dr KAROL STOJANOWSKI, a później prof. dr JAN MYDLARSKI) oraz Muzeum Zoologiczne (początkowo dr JANINA JANISZEWSKA, później doc. dr JAN KINEL i znowu prof. dr JANINA JANISZEWSKA).
Katedra Systematyki Zwierząt i Zoogeografii organizowana przez prof. JANA NOSKIEWICZA od czerwca 1946 roku długo pracowała w szczególnie ciężkich warunkach lokalowych. Z wyjątkiem prof. JANA NOSKIEWICZA, dysponującego osobnym pokojem, wszyscy pozostali pracownicy mieścili się w jednej z sal muzealnych w gmachu przy ulicy Sienkiewicza 21. Poza pracami dydaktycznymi pracownicy Katedry zajęci byli w pierwszym okresie poszukiwaniami na terenie Dolnego Śląska ewakuowanych lub zrabowanych w końcu II wojny światowej muzealnych zbiorów zoologicznych. W 1958 roku Katedra otrzymała nowe pomieszczenia w odbudowanym w latach 1956-1958 południowym skrzydle Instytutu Zoologicznego i można było zacząć prowadzić prace badawcze na szeroką skalę.
Badania w pierwszych latach istnienia Katedry, pochłaniające dużą część naukowych wysiłków jej pracowników, to prace systematyczno-faunistyczne, ze szczególnym uwzględnieniem stawonogów, nawiązujące z reguły do zagadnień zoogeograficznych i ekologicznych. Prof. JAN NOSKIEWICZ opracował przede wszystkim błonkówki i muchówki, podnosząc wraz z innymi pracownikami Katedry bardzo znacznie, bo o ponad sto, liczbę gatunków nienotowanych dotąd na terenie Dolnego Śląska (m. in. 1947, 1948a, b, 1949, 1953, 1955, 1956a, b, 1957, 1958a, b, 1961, 1962, a dalej prace NOSKIEWICZA i CHUDOBY 1952 oraz NOSKIEWICZA i LORENCOWEJ 1963a, b).
Kolejne prace dotyczące błonkówek zawdzięczamy badaniom PUŁAWSKIEGO (1954, 1956, 1958, 1959, 1961, 1962), KOŚCIELSKIEJ (1955, 1959, 1966), STAWARSKIEGO (1961a, b, 1963, 1966), ŻAK-OGAZY (1961). Badaniami ochotkowatych zajął się ROMANISZYN (1954). Pająki studiowali PILAWSKI (1963, 1965, 1966a, b, c, 1967), CZAJKA (1963a, b, 1964, 1966 a, b, 1967), BEDNARZ (1966) oraz BEDNARZ i CZAJKA (1966, 1968). HAJDUK zajmuje się faunistyką, ekologią i biologią skorupiaków, głównie Phyllopoda i Copepoda (1957, 1959, 1963, 1964, 1965a, b, 1966), a także faunistyką larw ważek (HAJDUK i NIEDZIELSKI 1966). Morfologią owadów zajęła się LORENCOWA (1955, 1962, 1966), biologią owadów pasożytniczych KOŚCIELSKA (1965, 1967), prostoskrzydłymi – BEDNARZ (1963) etc.
W ramach współpracy z Komitetem Parazytologicznym PAN opracowano w Katedrze Systematyki i Muzeum Zoologicznym rozmieszczenie Galba truncata MÜLL. na Dolnym Śląsku (STAWARSKI 1959; BEDNARZ 1960a). Wydano cztery klucze do oznaczania owadów Polski (PUŁAWSKI i NOSKIEWICZ 1958; NOSKIEWICZ i PUŁAWSKI 1960, NOSKIEWICZ 1963; PUŁAWSKI 1967).
Siedziba Katedry, a później Zakładu od 1958 do 2004 roku mieściła się na trzecim piętrze w południowym skrzydle gmachu Instytutu przy ulicy Sienkiewicza 21. W lutym 2004 roku Zakład przeprowadził się do wyremontowanych, głównie dzięki staraniom prof. dra hab. ROMUALDA JACKA POMORSKIEGO, pomieszczeń w nowej siedzibie (dawniej akademik „Arkus”) przy ulicy Przybyszewskiego 63-77.
PIŚMIENNICTWO:
BEDNARZ S. 1979. STANISŁAW PILAWSKI (1909-1978). Obituary. Przegl. Zool., Wrocław, 23, 3: 222-225.
BUNALSKI M., LIPA J. J., NOWACKI J. 2001. Almanach entomologów polskich XX wieku. Wiad. Ent., Poznań, 20, Supl.: 240 ss.
BUCZEK J., WIKTOR A. 1988. Wrocławska Zoologia i Botanika. [W:] Uniwersytet Wrocławski 40 lat w służbie nauki, kultury, gospodarki. Materiały do sesji naukowej zorganizowanej z okazji 40-lecia Uczelni. Wyd. Uniw. Wroc., Wrocław.
CZYŻEWSKI J. A. 1980. Twórczość naukowa JANA NOSKIEWICZA. Wiad. Ent., Warszawa, 1, 4: 299-308.
FELIKSIAK S. (red.) 1987. Słownik biologów polskich. PWN, Warszawa: 618 ss.
SEMBRAT K. 1954. W pierwszych powojennych latach Wrocławia. Wszechświat, PWN, Warszawa, 9-10 (1843-44): 315-318.
SEMBRAT K. 1968. Instytut Zoologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego na tle nauk zoologicznych uprawianych w tym ośrodku. Przegl. Zool., Wrocław, 12, 4: 367-398.
SEMBRAT K. 1970. Uniwersytet Wrocławski w latach 1945-1970. Księga Jubileuszowa, Ossolineum, Wrocław: 191-248.
SMRECZYŃSKI S. 1964. Profesor JAN NOSKIEWICZ. Polskie Pismo Ent., Wrocław, 34, 1: 5-11.
SZARSKI K. W. 1960. XV-lecie Uniwersytetu Wrocławskiego. Rocznik Wrocławski, Wrocław, 3-4: 56-86.
WIKTOR J. 1997. Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego. Historia i ludzie 1814-1994″. Wyd. Uni. Wroc., Wrocław: 130 ss.
Wrocławskie środowisko akademickie: twórcy i ich uczniowie. 1945-2005.
Uniwersytet Wrocławski: Vademecum, Wrocław, 2009.
ŻAK-OGAZA B. 1964. Spis publikacji prof. JANA NOSKIEWICZA. Polskie Pismo Ent., Wrocław, 34, 1: 12-18.
